آبله میمون یا آبله میمونی چیست ؟
آبله میمون یا آبله میمونی یک بیماری نادر است که در اثر عفونت با ویروس آبله میمونی ایجاد می‌شود. ویروس آبله میمونی از خانواده ویروس‌هایی است که شامل ویروس واریولا (عامل آبله)، ویروس واکسینیا (مورد استفاده در واکسن آبله) و ویروس آبله گاوی است.
آبله میمونی اولین بار در سال ۱۹۵۸، در زمان شیوع بیماری شبیه به آبله در بین میمون‌هایی که برای تحقیق نگهداری می‌شدند، کشف شد، از این رو آبله میمونی نامگذاری شد. اولین مورد انسانی آبله میمونی در سال ۱۹۷۰ در جمهوری دموکراتیک کنگو ثبت شد.
مواردی از آبله میمونی در خارج از آفریقا به دلیل سفرهای بین المللی یا واردات حیوانات، در ایالات متحده، اسرائیل، سنگاپور و بریتانیا رخ داده است.
مخزن طبیعی آبله میمونی ناشناخته باقی مانده است. با این حال، جوندگان آفریقایی و میمون‌ها ممکن است حامل ویروس باشند و افراد را آلوده کنند.
علائم و نشانه‌های آبله میمونی
علایم آبله میمونی در انسان شبیه یا خفیف‌تر از بیماری آبله (که تا این لحظه ریشه کن شده تلقی می‌شود) است و دوره حمله (invasion) صفر تا ۵ روز برای آن ذکر شده که با تب، سردرد، درد عضلانی، درد کمر، لرز و احساس خستگی شدید شروع می‌شود.
تنها فرق علامتی مانکی پاکس با آبله و سایر بیماری‌ها با ظاهر مشابه در این است که می‌تواند غدد لنفاوی را درگیر و متورم کند (لنفادنوپاتی)، در حالی که آبله، آبله مرغان و یا سرخک این کار را نمی‌کنند. دوره کمون (فاصله آلودگی فرد تا اولین علامت) در حدود ۶ تا ۱۴ روز است، اما ۵ تا ۲۱ روز هم گزارش شده، لذا در صورت تماس قطعی با فرد مبتلا باید دوره قرنطینه را حتی تا ۲۱ روز رعایت کرد.
ظرف ۱ تا ۳ روز (گاهی بیشتر) بعد از تب، بیمار بثورات پوستی (آبله ایی) بر روی صورت (۹۵٪ موارد) و سپس سایر قسمت‌های بدن از جمله ۷۵٪ موارد بر روی کف دست و پا‌ها خواهد داشت. مخاط دهان در ۷۰٪ موارد، اعضای جنسی در ۳۰٪ موارد و ملتحمه و قرنیه چشم در ۲۰٪ موارد مبتلا میشوند. جهت اطلاع پزشکان و کادر درمان و بهداشت، مراحل ظاهری بثورات به ترتیب شامل ظهور ماکول، پاپول، وزیکول، پوستول و زخم دلمه بسته (scabs) است، ابتلای غدد لنفاوی هم از شاخصه‌های افتراق آن با آبله و سرخک و آبله مرغان است
آبله میمونی با تب، سردرد، دردهای عضلانی و خستگی شروع می‌شود. تفاوت اصلی بین علائم آبله و آبله میمونی در این است که آبله میمونی باعث تورم گره‌های لنفاوی (لنفادنوپاتی) می‌شود، در حالی که آبله اینطور نیست. دوره کمون (دوره بین آلودگی به عفونت تا بروز علائم) برای آبله میمونی معمولاً ۷ تا ۱۴ روز است اما ممکن است این دوره بین ۵ تا ۲۱ نیز روز باشد.
بیماری با علائم زیر شروع می‌شود:
- تب
- سردرد
- دردهای عضلانی
- كمر درد
- تورم گره‌های لنفاوی
- لرز
- خستگی
در عرض ۱ تا ۳ روز (گاهی اوقات طولانی‌تر) پس از بروز تب، بیمار دچار بثورات پوستی می‌شود که اغلب از صورت شروع شده و سپس به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابد.
ضایعات، قبل از برطرف شدن، مراحل زیر را طی می‌کنند:
- ماکول: ضایعات مسطحی که اندازه آن‌ها کمتر از یک سانتی‌متر است.
- پاپول: برآمدگی کوچک و کاملاً مشخص در پوست است.
- وزیکول: کیسه‌ای پر از مایع شفاف با دیواره نازک است.
- پوسچول: ضایعات تاول مانند کوچک، ملتهب، پر از چرک بر روی سطح پوست هستند.
- دلمه
این بیماری معمولاً ۲ تا ۴ هفته طول می‌کشد.
میزان مرگ و میر آبله میمونی در آفریقا، ۱ نفر از هر ۱۰ نفر مبتلا به این بیماری است.
راه تشخیص آبله میمونی
دقیق‌ترین و قطعی‌ترین روش تشخیص از راه تهیه نمونه از تاول پوستی (از سطح ضایعه و یا مایع وزیکول و پوستول و یا از کبره خشک) و با رعایت ایمنی حداکثری توسط پرسنل و از طریق انجام تست PCR در آزمایشگاه می‌باشد. به دلیل ویرمی (ویروس در خون) سریعا گذرا، نمونه خون محیطی ارزش چندانی برای تشخیص ندارد.
باید توجه داشت که کلیه ویروس‌های اورتوپاکس عکس العمل متقابل سرولوژیک (cross reaction) دارند، لذا تست‌های مبتنی بر آنتی ژن و آنتی بادی ارزش تشخیصی اختصاصی چندانی ندارند
روش‌های انتقال آبله میمونی کدامند؟
میزبان اصلی بیماری آبله میمونی هنوز ناشناخته است، اگرچه تصور بر این است که جوندگان آفریقایی ممکن است در انتقال این بیماری نقش داشته باشند.
انتقال ویروس آبله میمونی زمانی اتفاق می‌افتد که از طریق حیوان، انسان یا مواد آلوده به ویروس، با ویروس تماس پیدا کنیم. ویروس می‌تواند از طریق پوست آسیب‌دیده (حتی اگر آسیب قابل مشاهده نباشد)، دستگاه تنفسی یا مخاط (چشم، بینی یا دهان) وارد بدن شود. انتقال از حیوان به انسان ممکن است از طریق گاز گرفتن یا زخمی کردن، فراوری گوشت، تماس مستقیم با خون و ترشحات بدن حیوان، یا تماس غیرمستقیم با مواد دفعی حیوان رخ دهد.
تصور بر این است که انتقال از انسان به انسان عمدتاً از طریق قطرات تنفسی بزرگ اتفاق می‌افتد. قطرات تنفسی معمولاً نمی‌توانند بیش از چند متر حرکت کنند، بنابراین برای انتقال از طریق تماس چهره به چهره، مدت زمان طولانی لازم است. سایر روش‌های انتقال از انسان به انسان شامل تماس مستقیم با ترشحات یا مواد دفعی و نیز تماس غیرمستقیم مثلا از طریق لباس‌ها یا ملحفه‌های آلوده است.
بنابراین دو راه بسیار شایع انتقال این ویروس تا این لحظه تماس مستقیم یا از طریق مجاری تنفسی است ( این دو راه انتقال ویروس کرونا نیز بودند )
پیشگیری از آبله میمونی
برای پیشگیری از ابتلا به ویروس آبله میمونی اقدامات متعددی وجود دارد:
- از تماس با حیواناتی که می‌توانند حامل ویروس باشند (از جمله حیواناتی که مشکوک به بیماری هستند یا لاشه حیوانات در مناطقی که آبله میمونی شایع است) خودداری کنیم.
- از تماس با موادی که با حیوان بیمار در تماس بوده است خودداری کنیم.
- بیماران آلوده را از افرادی که در معرض خطر عفونت هستند، جدا کنیم.
- پس از تماس با افراد یا حیوانات آلوده، بهداشت دست را به خوبی رعایت کنیم. به عنوان مثال، شستن دست‌ها با آب و صابون یا استفاده از ضدعفونی کننده‌های دست مبتنی بر الکل ضروری است.
- هنگام مراقبت از بیماران حتما از تجهیزات حفاظت فردی شامل ماسک، دستکش و …) استفاده کنیم.
سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA)، واکسن JYNNEOS که یک واکسن ویروس زنده ضعیف شده است، را برای پیشگیری از آبله میمون تایید کرده است.
راه‌های پیشگیری عبارت است از پرهیز از تماس با حیوانات و یا جسد آن‌ها که احتمالا محل ذخیره طبیعی هستند، پرهیز از تماس با اشیا بخصوص محل قرارگیری و بستر حیوان یا فرد مبتلا، ایزوله کردن فرد مبتلا، شستشوی مکرر دست‌ها با آب و صابون یا الکل و همچنین استفاده از لباس‌های محافظ برای کادر درمان که در تماس با مبتلایان هستند.
البته واکسن JYNNEOS که با نام‌های ایموامیون و ایموانکس موجودند و در آمریکا برای پیشگیری از آبله میمونی برای افراد در معرض خطر قرار دارند؛ استفاده می‌شود
درمان آبله میمونی
در حال حاضر، هیچ درمان قطعی و اثبات شده‌ای برای عفونت ویروس آبله میمونی وجود ندارد. در صورت لزوم میتوان برای کنترل شیوع آبله میمونی از واکسن آبله و بعضی داروهای ضدویروسی استفاده کرد.
واکسن آبله و آبله میمونی
از آنجایی که ویروس آبله میمونی ارتباط نزدیکی با ویروس ایجاد کننده آبله دارد، واکسن آبله می‌تواند از افراد در برابر ابتلا به آبله میمونی نیز محافظت کند. اطلاعات فعلی نشان می‌دهد که واکسن آبله حداقل ۸۵ درصد در پیشگیری از آبله میمونی موثر است. دانشمندان بر این باورند که واکسیناسیون حتی پس از قرار گرفتن در معرض آبله میمونی، ممکن است به پیشگیری از بیماری یا کاهش شدت آن کمک کند.
در حال حاضر، با توجه به ریشه‌کن شدن آبله، واکسن آبله در دسترس عموم مردم و جز برنامه واکسیناسیون کشوری قرار ندارد.
آبله میمونی می‌تواند خطرناک باشد و این بیماری چقدر مرگبار است؟
سازمان جهانی بهداشت (WHO) اعلام کرده که عوارض ابتلاء به آبله میمون در اغلب موارد به شدت آبله واقعی نیست و میزان کشندگی و قدرت سرایت آن نیز کمتر است. البته متخصصان معتقدند اگرچه ابتلاء به آبله ویروس میمون در اغلب موارد خود به خود برطرف می‌شود و آسیب جسمی دائمی باقی نمی‌گذارد، اما باید یک بیماری جدی در نظر گرفته شود.
با وجود کشندگی و قدرت سرایت به مراتب کمتر آبله میمون در مقایسه با آبله واقعی، ابتلاء به این بیماری برای کودکان خطرناک‌تر است؛ در اغلب موارد نیز مرگ‌ومیر در میان کودکان گزارش شده است. زنان باردار نیز از جمله گروه‌هایی هستند که بیشتر در معرض پیامدهای ابتلاء به آبله میمون قرار دارند، این بیماری ممکن است به جنین سرایت کند یا باعث بروز اختلال در زایمان و سقط جنین شود.
یکی از رایج‌ترین عوارض ابتلاء به آبله میمون، عفونت‌های همراه با آن است که امکان دارد به ذات‌الریه، مننژیت یا کوری ناشی از عفونت شبکه چشم منجر شود. سازمان جهانی بهداشت (WHO) مهم‌ترین راه پیشگیری از گسترش شیوع بیماری آبله میمون را شناسایی افراد مرتبط با مبتلایان برای قطع زنجیره ابتلاء در نظر گرفته است. دیگر روش پیشگیری از ابتلاء به آبله میمون دریافت واکسن است؛ توصیه شده که افراد مرتبط با مبتلایان که بیشتر در معرض خطر هستند، واکسن آبله را دریافت کنند.
.
هرچند بیماری خودمحدود شونده است؛ اما ممکن است موارد شدید که معمولا در کودکان اتفاق می‌افتد، پیش آید که بستگی به دوز اولیه آلودگی (viral load) و شرایط سلامت کودک دارد و البته وجود بیماری زمینه ای به خصوص نقص ایمنی می‌تواند وخامت اوضاع را به دنبال داشته باشد.
از عوارض ثانویه ابتلا به آبله میمونی میتوان از عفونت‌های ثانویه دیگر، برونکوپنومونی (ذات الریه)، عفونت خون (سپسیس)، عفونت مغز (آنسفالیت) و عفونت قرنیه با احتمال از دست دادن بینایی نام برد.
دوره بیماری بین ۲ تا ۴ هفته است و میزان مرگ و میر در برخی منابع قدیمی‌تر یک در هر ۱۰ مورد مبتلا (۱۰٪) ذکر شده، اما WHO به ۶-۳٪ اعتقاد دارد. باید توجه داشت کشندگی بیماری آبله ۳۰ درصد بوده است.
سخن آخر
ویروس آبله میمونی ممکن است تا حدودی کشنده باشد اما با توجه به سرعت انتقال ویروس و البته موجود بودن واکسن های آن از قبل به نظر می رسد جای نگرانی وجود نداشته باشد اما با این حال عمل به توصیه های سازمان بهداشت جهانی و همچنین پزشکان ضروری می نماید بنابراین تا مشخص شدن وضعیت این ویروس و البته با توجه به همزمانی آن با ویروس کرونا توصیه می شود اقدامات پیشگیرانه را انجام داده و حتما از ماسک و دستکش در مکان های عمومی استفاده شود و علاوه بر آن محلول های بر پایه الکل را همیشه همراه داشته باشید تا در مواقع لزوم برای ضدعفونی کردن دست و سایر نقاط بدن خود از آن استفاده کنید .
